โรคหัวใจเต้นผิดจังหวะ

• โรคหัวใจเต้นผิดจังหวะ คือความผิดปกติของกระแสไฟฟ้า หรือการนำไฟฟ้าของหัวใจ ทำให้การหมุนเวียนเลือดเป็นไปอย่างไม่เหมาะสม
• โรคหัวใจเต้นผิดจังหวะอาจมีอาการเจ็บหน้าอก ใจสั่น หายใจไม่ทัน วิงเวียนศีรษะ อ่อนเพลีย หน้ามืด เป็นลม หมดสติ รู้สึกหัวใจเต้นเร็วหรือช้ากว่าปกติ ในบางครั้งอาจไม่แสดงอาการใดๆ
• สาเหตุของโรคหัวใจเต้นผิดจังหวะเกิดจากโรคประจำตัว พันธุกรรม ความดันโลหิตสูง การได้รับสารที่มีฤทธิ์กระตุ้นหัวใจ นอนหลับพักผ่อนไม่เพียงพอ หรือมีความเครียดสูง
• วิธีรักษาโรคหัวใจเต้นผิดจังหวะ สามารถทำได้โดยการเปลี่ยนพฤติกรรมการใช้ชีวิต การกินยา การบำบัดรักษา การผ่าตัด หรือการรักษาด้วยวิธีอื่นๆ ตามที่แพทย์เห็นว่าเหมาะสม

โรคหัวใจเต้นผิดจังหวะ ภัยเงียบที่อันตรายถึงชีวิต! มาสังเกตอาการของโรคหัวใจเต้นผิดจังหวะเพื่อการรักษาอย่างทันท่วงที สาเหตุของโรคหัวใจเต้นผิดจังหวะมีอะไรบ้าง ป้องกันและดูแลตัวเองได้อย่างไรเพื่อลดความเสี่ยง สามารถหาคำตอบพร้อมวิธีรักษาโรคหัวใจเต้นผิดจังหวะได้ในบทความนี้

โรคหัวใจเต้นผิดจังหวะ คืออะไร

โรคหัวใจเต้นผิดจังหวะ คือความผิดปกติของกระแสไฟฟ้า หรือการนำไฟฟ้าของหัวใจ ส่งผลทำให้การหมุนเวียนเลือดผิดปกติ จึงเกิดภาวะหัวใจเต้นผิดจังหวะ ใจสั่น หัวใจเต้นช้าผิดปกติ หัวใจเต้นเร็วผิดปกติ หรือหัวใจเต้นเร็วสลับเต้นช้า จากปกติที่หัวใจเต้นด้วยอัตรา 60 - 100 ครั้งต่อนาที อาจเกิดการเต้นช้าต่ำกว่า 60 ครั้งต่อนาที เต้นเร็วมากกว่า 100 ครั้งต่อนาที หรือเต้นเร็วสลับเต้นช้า

โดยสถิติผู้ป่วยในไทยพบว่า ในคนไทย 1,000 คน สามารถพบผู้เป็นโรคหัวใจเต้นผิดจังหวะมากถึง 40 คน อีกทั้งยังมีแนวโน้มเพิ่มสูงขึ้นเรื่อยๆ อีกด้วย

ภาวะหัวใจเต้นผิดจังหวะ มีกี่ประเภท?

ภาวะหัวใจเต้นผิดจังหวะบางประเภทไม่เป็นอันตราย แต่บางประเภทอาจก่อให้เกิดภาวะอื่นๆ ตามมา ไม่ว่าจะเป็นภาวะเลือดตกค้าง ภาวะหัวใจห้องบนสั้นพลิ้ว ภาวะหัวใจหยุดเต้น หรืออาจเกิดลิ่มเลือดที่มีโอกาสหลุดไปที่สมองจนเกิดภาวะอัมพาตได้ บางภาวะหากไม่ได้รับการรักษาอย่างทันท่วงทีอาจถึงขั้นเสียชีวิตได้ โดยประเภทของภาวะหัวใจเต้นผิดจังหวะสามารถแบ่งได้ดังนี้

ภาวะหัวใจเต้นเร็วกว่าปกติ (Tachycardia)

โรคหัวใจเต้นผิดจังหวะที่มีลักษณะของอาการหัวใจเต้นเร็วกว่าปกติ สามารถจำแนกเป็นภาวะต่างๆ ดังนี้

• ภาวะหัวใจห้องบนสั่นพลิ้ว (Atrial Fibrillation)ภาวะหัวใจห้องบนสั่นพลิ้ว เป็นการที่หัวใจเต้นผิดจังหวะอันเนื่องมาจากกระแสไฟฟ้าภายในหัวใจกระจัดกระจาย ไม่สม่ำเสมอเป็นจังหวะ ทำให้หัวใจเต้นเร็วและไม่พร้อมเพรียงกัน หากไม่ได้รับการรักษาอาจเกิดลิ่มเลือดขึ้นจนหลุดออกจากห้องหัวใจ ซึ่งจะนำไปสู่โรคหลอดเลือดสมองอุดตันเฉียบพลันได้
• ภาวะหัวใจเต้นเร็วผิดปกติ (Atrial Flutter)ภาวะหัวใจเต้นเร็วผิดปกติ เกิดจากการเต้นของหัวใจห้องบนเร็วเกินไป แต่มีความเป็นจังหวะมากกว่าภาวะหัวใจห้องบนสั่นพลิ้ว และอาจเป็นอันตรายได้น้อยกว่า แต่สามารถนำไปสู่โรคหลอดเลือดสมองได้เช่นกัน
• ภาวะหัวใจห้องบนเต้นเร็วผิดปกติ (Supraventricular Tachycardia)ภาวะที่หัวใจห้องบนมีการเต้นที่ผิดปกติ ทำให้รู้สึกใจสั่นๆ แต่ไม่เป็นอันตรายมากนัก
• ภาวะหัวใจเต้นเร็วผิดจังหวะที่หัวใจห้องล่าง (Ventricular Tachycardia)ภาวะหัวใจเต้นเร็วผิดจังหวะที่หัวใจห้องล่าง เกิดจากกระแสไฟฟ้าในหัวใจห้องล่างผิดปกติ ทำให้หัวใจเต้นเร็วมากๆ จนกักเก็บเลือดในหัวใจห้องล่างได้ไม่เพียงพอก่อนที่จะส่งไปยังส่วนอื่นๆ ของร่างกาย ภาวะนี้ถือเป็นอันตรายมากสำหรับผู้ที่เป็นโรคหัวใจ และอาจไม่แสดงอาการใดๆ ในผู้ที่หัวใจแข็งแรงดี
• ภาวะหัวใจห้องล่างเต้นแผ่วระรัว (Ventricular Fibrillation)ภาวะหัวใจห้องล่างเต้นแผ่วระรัว เป็นหัวใจเต้นผิดจังหวะที่อันตรายร้ายแรง เนื่องจากไม่มีการบีบตัวของกล้ามเนื้อหัวใจ ทำให้ไม่มีการสูบฉีดเลือด ไม่มีการไหลเวียนโลหิต ไม่มีชีพจร ส่งผลทำให้อยู่ในภาวะหัวใจหยุดเต้น หากไม่ได้รับการช่วยเหลือและรักษาอย่างทันท่วงที สามารถเสียชีวิตได้ในเวลาเพียงไม่กี่นาที

ภาวะหัวใจเต้นช้ากว่าปกติ (Bradycardia)

การที่หัวใจเต้นผิดจังหวะ นอกจากภาวะหัวใจเต้นเร็วกว่าปกติแล้ว อาการที่หัวใจเต้นช้ากว่าปกติก็สามารถพบเห็นได้เช่นเดียวกัน โดยจำแนกเป็นภาวะต่างๆ ได้ดังนี้

• โรคปมไฟฟ้าหัวใจเสื่อม (Sick Sinus Syndrome)ความผิดปกติที่เกิดจากรอยแผลบริเวณกลุ่มเซลล์ที่อยู่บนผนังหัวใจห้องบนขวา (Sinus node) ไปรบกวนกระแสไฟฟ้าภายในหัวใจ ทำให้หัวใจเต้นช้าลง หรือหยุดเต้นชั่วคราว ซึ่งพบได้บ่อยในผู้สูงอายุ ส่งผลให้เกิดอาการเหนื่อยง่าย หน้ามืด หมดสติ หรืออาจมีภาวะหัวใจเต้นเร็วสลับช้า
• การอุดกั้นของการนำไฟฟ้า (Conduction Block)หัวใจมีการเต้นผิดจังหวะ อันเนื่องมาจากเส้นทางการเดินของกระแสไฟฟ้าในหัวใจถูกปิดกั้น ทำให้สัญญาณกระแสไฟฟ้าจากหัวใจห้องบนส่งต่อไปยังหัวใจห้องล่างไม่ได้ จึงเกิดอาการหัวใจเต้นช้าลง หรือหยุดเต้นได้ในที่สุด

ภาวะหัวใจเต้นสะดุด

ภาวะหัวใจเต้นสะดุด หัวใจจะมีจังหวะการเต้นที่เพิ่มขึ้นจากหัวใจห้องบนหรือห้องล่าง ทำให้รู้สึกว่าหัวใจเต้นไม่เป็นจังหวะ สามารถเกิดขึ้นได้หลายสาเหตุ ไม่ว่าจะเป็นการพักผ่อนไม่เพียงพอ ออกกำลังกายหนักเกินไป ได้รับสารบางชนิด เช่น นิโคติน หรือคาเฟอีน ตามปกติแล้วภาวะนี้ไม่เป็นอันตราย แต่อาจทำให้เกิดภาวะหัวใจเต้นผิดจังหวะในผู้ที่เป็นโรคหัวใจ

โรคหัวใจเต้นผิดจังหวะมีอาการเป็นอย่างไร

โรคหัวใจเต้นผิดจังหวะ บางครั้งอาจไม่แสดงอาการให้รู้สึกถึงความผิดปกติ จึงมักตรวจพบโดยบังเอิญ ทั้งนี้สามารถสังเกตอาการบางอย่างในเบื้องต้นได้ด้วยตัวเอง โดยร่างกายอาจส่งสัญญาณเตือนได้ดังนี้

• รู้สึกเจ็บหน้าอก
• รู้สึกใจสั่นๆ
• หายใจไม่ทัน
• หัวใจเต้นรัว
• หัวใจเต้นเร็วกว่าปกติ
• หัวใจเต้นช้ากว่าปกติ
• จุกแน่นขึ้นคอ หรือลิ้นปี่
• วิงเวียนศีรษะ
• ร่างกายอ่อนเพลีย ไม่มีแรง
• เหงื่อออก
• รู้สึกหน้ามืด เป็นลม หมดสติ
• นอนราบไม่ได้
• เกิดความรู้สึกกังวล

สาเหตุของโรคหัวใจเต้นผิดจังหวะเกิดจากอะไร

สาเหตุของโรคหัวใจเต้นผิดจังหวะ สามารถเกิดขึ้นได้จากหลายสาเหตุ โดยมีสาเหตุหลักๆ ดังนี้

• พันธุกรรม
• โรคประจำตัวบางชนิด เช่น โรคเบาหวาน โรคอ้วน โรคไตวายเรื้อรัง ไทรอยด์เป็นพิษ หรือโรคไอกรน
• ความดันโลหิตสูง หรือเป็นโรคที่เกี่ยวข้องกับหัวใจและหลอดเลือด
• ยาแก้หวัดที่มีฤทธิ์กระตุ้นหัวใจ เช่น ซูโดอีเฟดรีน
• ยาเสพติดที่มีแอมเฟตามีนผสม
• ยาลดน้ำหนักที่มีสารไซบูทรามีน
• เครื่องดื่มที่มีคาเฟอีน เช่น ชา กาแฟ หรือเครื่องดื่มชูกำลัง
• เครื่องดื่มแอลกอฮอล์ และการสูบบุหรี่
• ภาวะพร่องฮอร์โมนไทรอยด์
• ภาวะไม่สมดุลของเกลือแร่ในร่างกาย
• การหยุดหายใจขณะหลับ
• มีความเครียด วิตกกังวล มากจนเกินไป
• นอนหลับพักผ่อนไม่เพียงพอ
• การติดเชื้อไวรัสโควิด 19

ภาวะแทรกซ้อนจากโรคหัวใจเต้นผิดจังหวะที่อาจเกิดขึ้นได้

โรคหัวใจเต้นผิดจังหวะ อาจทำให้เกิดภาวะแทรกซ้อนอื่นๆ ซึ่งเป็นผลเสียต่อสุขภาพหรืออาจเป็นอันตรายถึงชีวิตได้ ภาวะแทรกซ้อนที่มีโอกาสเกิดขึ้นได้ มีดังนี้

• รู้สึกเหนื่อยง่าย
• หน้ามืด เป็นลม หมดสติ
• หัวใจล้มเหลว หรือหัวใจวาย
• ลิ่มเลือดในหัวใจหลุดไปอุดตันอวัยวะส่วนอื่นๆ ในร่างกาย เช่น อุดตันบริเวณเส้นเลือดที่ขา ทำให้ขาและเท้าขาดเลือดจนนิ้วเท้าปลายเท้าตายได้ หรือ ถ้าลิ่มเลือดเข้าไปอุดตันเส้นเลือดสมอง จะทำให้เป็นอัมพฤกษ์ อัมพาตได้

ขั้นตอนการวินิจฉัยโรคหัวใจเต้นผิดจังหวะ

หากต้องการเข้าพบแพทย์เพื่อตรวจวินิจฉัยว่ามีโอกาสเข้าข่ายโรคหัวใจเต้นผิดจังหวะหรือไม่ แพทย์จะมีขั้นตอนต่างๆ เพื่อตรวจสอบวินิจฉัย ดังนี้

1. ซักประวัติ สอบถามโรคประจำตัว กิจวัตรประจำวัน ยาและอาหารเสริมที่ใช้อยู่
2. ตรวจร่างกายโดยแพทย์ผู้เชี่ยวชาญโรคหัวใจ
3. แพทย์อาจตรวจเพิ่มเติมเพื่อวินิจฉัยภาวะหัวใจเต้นผิดจังหวะด้วยวิธีการตรวจคลื่นไฟฟ้าหัวใจ ตรวจหัวใจด้วยคลื่นเสียงสะท้อนความถี่สูง เครื่องบันทึกการเต้นของหัวใจชนิดฝังใต้ผิวหนัง ทดสอบภาวะการเป็นลมหมดสติด้วยเตียงปรับระดับ ตรวจสมรรถภาพหัวใจ หรืออื่นๆ ตามเห็นสมควร

วิธีการรักษาโรคหัวใจเต้นผิดจังหวะ

วิธีรักษาโรคหัวใจเต้นผิดจังหวะขึ้นอยู่กับสาเหตุ อาการ รูปแบบ และความรุนแรงของหัวใจเต้นผิดจังหวะ โดยวิธีการรักษา มีดังนี้

1. เปลี่ยนพฤติกรรมการใช้ชีวิต

• ออกกำลังกายเป็นประจำในระดับปานกลางถึงมาก โดยใช้เวลาออกกำลังกาย 150 - 300 นาทีต่อสัปดาห์
• เน้นรับประทานผัก ผลไม้ และธัญพืชให้มากขึ้น
• ลดการกินอาหารที่มีไขมันอิ่มตัวสูง
• ลดการกินเกลือ หรืออาหารรสเค็ม
• เลิกดื่มแอลกอฮอล์ และสูบบุหรี่
• ควบคุมความดันโลหิต ระดับคอเลสเตอรอล และน้ำหนักตัว ให้อยู่ในเกณฑ์ที่เหมาะสม
• พบแพทย์เพื่อติดตามการรักษาอย่างสม่ำเสมอ

2. กินยา

• กินยาต้านหัวใจเต้นผิดจังหวะ
• ผู้ที่มีภาวะหัวใจห้องบนสั่นพลิ้ว อาจต้องกินยากันเลือดแข็งตัวร่วมด้วย
• กินยาอื่นๆ ตามแพทย์สั่งเพื่อลดความเสี่ยงภาวะแทรกซ้อนที่อาจเกิดขึ้นได้

3. การบำบัดรักษา

• การทำ Vagal Maneuvers เพื่อชะลออัตราการเต้นของหัวใจ ด้วยการกระตุ้นเส้นประสาทเวกัส
• การกระตุกหัวใจด้วยไฟฟ้า โดยการส่งกระแสไฟฟ้าแรงสูงผ่านขั้วไฟฟ้า เข้าไปกระตุกหัวใจให้กลับมาเป็นจังหวะปกติ มักใช้วิธีนี้กับผู้ป่วยที่กินยาแล้วไม่ได้ผล

4. การผ่าตัด

• การผ่าตัดฝังเครื่องกระตุ้นไฟฟ้าหัวใจแบบฝังถาวร (Pacemaker) บริเวณหน้าอกใกล้กระดูกไหปลาร้า มักใช้วิธีนี้กับผู้ป่วยที่มีภาวะหัวใจเต้นช้ากว่าปกติ
• การผ่าตัดฝังเครื่องกระตุกหัวใจ (Implantable Cardiac Defibrillator) บริเวณหน้าอกใกล้กระดูกไหปลาร้า มักใช้วิธีนี้กับผู้ป่วยที่มีภาวะหัวใจเต้นเร็วผิดจังหวะที่หัวใจห้องล่าง ภาวะหัวใจห้องล่างเต้นแผ่วระรัว หรือมีความเสี่ยงสูงที่จะเกิดหัวใจหยุดเต้น
• การผ่าตัดเปลี่ยนจังหวะหัวใจ (Maze Procedure)

5. การรักษาด้วยวิธีอื่นๆ

• การจี้ไฟฟ้าหัวใจด้วยสายสวนหัวใจชนิดพิเศษ โดยสอดสายสวนหัวใจเข้าไปที่เส้นเลือดดำบริเวณต้นขา จากนั้นปล่อยกระแสไฟฟ้าอ่อนๆ เปลี่ยนเป็นความร้อนอุณหภูมิ 50 - 60 องศาเซลเซียส เพื่อรักษาบริเวณที่กระแสไฟฟ้าหัวใจมีการลัดวงจร ซึ่งเป็นสาเหตุให้หัวใจเต้นผิดจังหวะ

วิธีป้องกันไม่ให้เสี่ยงเป็นโรคหัวใจเต้นผิดจังหวะ

วิธีป้องกันเพื่อลดความเสี่ยงไม่ให้เป็นโรคหัวใจเต้นผิดจังหวะ มีดังนี้

• ออกกำลังกายอย่างสม่ำเสมอ สัปดาห์ละ 3 - 5 วัน
• รับประทานอาหารที่มีประโยชน์ครบ 5 หมู่
• หลีกเลี่ยงอาหารรสจัด ไม่ว่าจะเป็นอาหารหวาน มัน เค็ม
• หลีกเลี่ยงเครื่องดื่มแอลกอฮอล์
• งดสูบบุหรี่
• นอนหลับพักผ่อนให้เพียงพอ
• รักษาน้ำหนักตัวให้อยู่ในเกณฑ์ปกติ
• หากิจกรรมผ่อนคลายความเครียด ความกังวล ไม่ให้มากจนเกินไป
• หากเป็นโรคหัวใจ หรือมีโรคประจำตัวอื่นๆ ควรพบแพทย์ติดตามอาการอย่างสม่ำเสมอ
• ตรวจสุขภาพหัวใจเป็นประจำทุกปี