หมอนรองกระดูกทับเส้นประสาท

• หมอนรองกระดูกทับเส้นประสาท หรือหมอนรองกระดูกทับเส้น คือภาวะที่หมอนรองกระดูกสันหลังเกิดความเสียหาย เสื่อมสภาพ ความสูงของหมอนรองกระดูกลดลง หรือเกิดการฉีกขาดจนแตกและปลิ้นออกมากดทับเส้นประสาทในโพรงกระดูกสันหลัง
• ผู้ป่วยที่เป็นหมอนรองกระดูกทับเส้นประสาทจะมีอาการปวดหลัง มีอาการชาบริเวณปลายเท้าหรือปลายแขน มีอาการกล้ามเนื้ออ่อนแรง เกิดความผิดปกติของระบบขับถ่าย ในกรณีที่รุนแรงมากอาจเกิดความพิการ ไม่สามารถเดินได้
• หมอนรองกระดูกทับเส้นประสาทเกิดจากหลายสาเหตุ เช่น การเกิดอุบัติเหตุอย่างรุนแรง การใช้งานหลังหนักและไม่ถูกวิธี มีน้ำหนักตัวมากหรืออยู่ในภาวะโรคอ้วน ความเสื่อมสภาพของหมอนรองกระดูกตามอายุที่เพิ่มขึ้น การสูบบุหรี่ เป็นต้น
• การรักษาหมอนรองกระดูกทักเส้นประสาทสามารถรักษาได้ทั้งแบบไม่ผ่าตัด เช่น การปรับพฤติกรรมการใช้ชีวิต การกินยาบรรเทาอาการ การทำกายภาพบำบัด และการรักษาโดยการผ่าตัดซึ่งสามารถทำได้หลายวิธีด้วยเช่นกัน

หมอนรองกระดูกสันหลังก็เหมือนโช้คอัพที่คอยรับแรงกระแทกของกระดูกสันหลัง ซึ่งภาวะหมอนรองกระดูกทับเส้นประสาท ถือเป็นโรคที่สามารถพบได้บ่อยในวัยผู้ใหญ่ เป็นปัญหาสุขภาพที่ส่งผลกระทบต่อการดำเนินชีวิตประจำวันในหลายด้าน หากปล่อยทิ้งไว้นาน ไม่เข้ารับการรักษาอย่างถูกวิธี อาจทำให้อาการรุนแรงมากยิ่งขึ้นจนมีโอกาสเกิดความพิการได้ แล้วอาการหมอนรองกระดูกทับเส้นประสาทเป็นอย่างไร รักษาด้วยวิธีไหนได้บ้าง

หมอนรองกระดูกทับเส้นประสาท คืออะไร

หมอนรองกระดูกทับเส้นประสาท หรือที่เรียกกันว่า ‘หมอนรองกระดูกทับเส้น’ คือภาวะที่หมอนรองกระดูกสันหลัง ซึ่งคั่นอยู่ระหว่างกระดูกสันหลังแต่ละชิ้น ทำหน้าที่คล้ายโช้คอัพรถยนต์สำหรับรองรับแรงกระแทกและทำให้กระดูกสันหลังมีความยืดหยุ่น เกิดความเสียหาย เสื่อมสภาพ ความสูงลดลง หรือเกิดการฉีกขาดจนแตกและปลิ้นออกมากดทับเส้นประสาทในโพรงกระดูกสันหลัง

โดยเฉพาะบริเวณกระดูกสันหลังระดับเอวข้อที่ 4 - 5 ซึ่งเป็นบริเวณที่มีการเคลื่อนไหวและรับน้ำหนักของร่างกายมากกว่าบริเวณอื่น โดยทั่วไปมักพบในผู้ที่มีอายุระหว่าง 30 - 50 ปี และพบในเพศชายมากกว่าเพศหญิง โดยในแต่ละปีจะพบผู้ที่เป็นหมอนรองกระดูกทับเส้นประสาทประมาณ 1 - 3% ของจำนวนประชากรทั้งหมด

หมอนรองกระดูกทับเส้นประสาทมีกี่ระดับ?

หมอนรองกระดูกทับเส้นประสาทสามารถแบ่งตามความรุนแรงได้เป็น 3 ระดับ ดังนี้

1. ระดับเล็กน้อยมีอาการปวดเพียงเล็กน้อย ไม่มีอาการชาหรืออ่อนแรงอย่างชัดเจน สามารถดำเนินชีวิตประจำวัน รวมทั้งเล่นกีฬาได้ตามปกติ หากมีอาการระดับเล็กน้อยจะทำการรักษาโดยให้ผู้ป่วยหมั่นสังเกตอาการตัวเอง ปรับเปลี่ยนพฤติกรรม และอาจใช้ยาบรรเทาอาการเมื่อมีความจำเป็น

2. ระดับปานกลางมีอาการปวดแต่ยังสามารถทนได้ เกิดอาการชาหรืออ่อนแรงบ้าง แต่ยังสามารถใช้ชีวิตประจำวันได้ อาการหมอนรองกระดูกเคลื่อนระดับปานกลางสามารถรักษาได้หลายวิธี เช่น การกินยา การทำกายภาพบำบัด ฝังเข็ม การฉีดยาลดการอักเสบ หรือการผ่าตัด ซึ่งจะรักษาด้วยวิธีใดนั้นแพทย์จะเป็นผู้ทำการวินิจฉัยตามความเหมาะสมของผู้ป่วยแต่ละราย

3. ระดับรุนแรงมากมีอาการปวดอย่างรุนแรงจนไม่สามารถใช้ชีวิตประจำวันได้ตามปกติ เกิดภาวะอ่อนแรงของกล้ามเนื้ออย่างชัดเจน เช่น ไม่สามารถกระดกข้อเท้า การควบคุมการขับถ่ายผิดปกติ เช่น ปัสสาวะไม่ออกหรือไหลโดยไม่รู้ตัว อาการเหล่านี้จำเป็นต้องได้รับการผ่าตัดอย่างเร่งด่วน เพื่อฟื้นฟูการทำงานของเส้นประสาท และเพิ่มโอกาสในการฟื้นตัวกลับมาสู่สภาวะปกติ

อาการหมอนรองกระดูกทับเส้นประสาท

อาการหมอนรองกระดูกทับเส้นประสาท มักมีอาการดังต่อไปนี้

• กรณีที่หมอนรองกระดูกทับเส้นประสาทบริเวณหลังส่วนล่าง จะมีอาการปวดหลังร้าวลงด้านหลังของต้นขา ลงบริเวณน่องจนถึงข้อเท้าหรือปลายเท้าข้างใดข้างหนึ่ง หรือทั้งสองข้าง

• หากหมอนรองกระดูกทับเส้นประสาทบริเวณคอ จะมีอาการปวดบริเวณหลังส่วนบน ไล่ไปตามสะบัก แล้วร้าวไปหัวไหล่ลงถึงแขนหรือมือ หากมีการไอหรือจามอาจรู้สึกปวดร้าวมากขึ้น

• มีอาการชาบริเวณปลายเท้าหรือปลายแขน โดยเฉพาะบริเวณง่ามนิ้วหัวแม่เท้ากับนิ้วเท้าที่ 2

• เกิดอาการกล้ามเนื้ออ่อนแรง เส้นประสาทที่ถูกกดจนเสียหายจะส่งผลต่อความแข็งแรงของกล้ามเนื้อที่เส้นประสาทเส้นนั้นไปเลี้ยง ทำให้เกิดการอ่อนแรง เช่น กระดกข้อเท้าไม่ได้

• ในกรณีที่หมอนรองกระดูกเคลื่อนอาการรุนแรงมาก จะเกิดความผิดปกติของระบบขับถ่าย เช่น ปัสสาวะไม่ออก ไม่สามารถควบคุมการอุจจาระหรือปัสสาวะได้ ท้องผูก เป็นต้น

• ในกรณีที่รุนแรงมากและไม่ได้รับการรักษา เส้นประสาทอาจบาดเจ็บและเสียหายถาวรจนทำให้พิการ หรือเดินไม่ได้

หมอนรองกระดูกทับเส้นประสาทเกิดจากอะไร

หมอนรองกระดูกทับเส้นประสาทเกิดขึ้นมาได้จากหลายสาเหตุ ดังนี้

• การเกิดอุบัติเหตุหรือบาดเจ็บอย่างรุนแรงเช่น อุบัติเหตุทางรถยนต์ ตกจากที่สูง ลื่นล้ม อุบัติเหตุจากการเล่นกีฬา ทำให้ความดันในหมอนรองกระดูกหรือช่องท้องเพิ่มขึ้นอย่างเฉียบพลัน จนทำให้หมอนรองกระดูกสันหลังเคลื่อนตัวออกมากดเบียดเส้นประสาท

• การใช้งานหลังหนักและไม่ถูกวิธีเช่น ยกของหนัก การก้มหลังด้วยท่าทางที่ผิดวิธี การนั่งหรือยืนด้วยท่าทางที่ผิดวิธีเป็นเวลานานๆ โดยไม่มีการขยับร่างกาย การบิดตัวหรือเคลื่อนไหวอย่างรวดเร็วด้วยท่าทางที่ผิด

• การมีน้ำหนักตัวมากหรืออยู่ในภาวะโรคอ้วนทำให้กระดูกสันหลังต้องแบกรับน้ำหนักมากเกินไป

• การมีภาวะหมอนรองกระดูกเสื่อมสภาพตามอายุเกิดการเปลี่ยนแปลงโครงสร้างของหมอนรองกระดูกจนเกิดการแตกและปลิ้น

• การไอหรือจามแรงๆทำให้แรงดันในหมอนรองกระดูกเพิ่มขึ้นอย่างเฉียบพลันได้

• การสูบบุหรี่บุหรี่ถือเป็นปัจจัยหนึ่งที่ทำให้หมอนรองกระดูกเสื่อมสภาพก่อนวัยอันควรได้

ขั้นตอนวินิจฉัยหมอนรองกระดูกทับเส้นประสาท

ก่อนทำการรักษาหมอนรองกระดูกทับเส้นประสาท แพทย์จะทำการวินิจฉัยอาการและความรุนแรงเพื่อพิจารณาเลือกวิธีการรักษาที่เหมาะสมกับอาการของโรค โดยมีขั้นตอนการวินิจฉัยดังนี้

1. แพทย์จะซักประวัติเพื่อพิจารณาถึงสาเหตุและปัญหาที่ทำให้เกิดอาการของผู้ป่วย เช่น พนักงานออฟฟิศที่นั่งทำงานเป็นเวลานานๆ หรือผู้ที่ทำงานยกของหนักเป็นประจำ

2. แพทย์จะทำการตรวจร่างกาย โดยเฉพาะการทำงานของเส้นประสาท เพื่อประเมินอาการในเบื้องต้นว่าผู้ป่วยมีภาวะหมอนรองกระดูกทับเส้นประสาทหรือไม่

3. หากพบว่าผู้ป่วยมีโอกาสเสี่ยงที่จะเป็นหมอนรองกระดูกกดทับเส้นประสาท แพทย์จะยืนยันผลเพิ่มเติมด้วยการตรวจโดยใช้เครื่องถ่ายภาพด้วยคลื่นแม่เหล็กไฟฟ้า หรือ MRI เพื่อตรวจสอบโครงสร้างของหมอนรองกระดูกสันหลังและเส้นประสาทให้ชัดเจน และดูว่ามีการกดทับเส้นประสาทที่ตำแหน่งไหน มากน้อยเพียงใด แล้วจึงพิจารณาเลือกวิธีการรักษาที่เหมาะสมกับอาการของผู้ป่วยมากที่สุด

วิธีรักษาหมอนรองกระดูกทับเส้นประสาท

การรักษาหมอนรองกระดูกทับเส้นประสาทสามารถทำได้หลายวิธี ทั้งการรักษาโดยการผ่าตัดและไม่ผ่าตัด ขึ้นอยู่กับอาการและความรุนแรงของโรค ดังนี้

1. การรักษาแบบไม่ผ่าตัด (Nonsurgical Treatment)

การรักษาแบบไม่ผ่าตัด เป็นการรักษาผู้ป่วยที่มีอาการไม่รุนแรง มีจุดมุ่งหมายเพื่อลดอาการปวดและบรรเทาอาการอื่นๆที่เกิดขึ้นเนื่องจากระบบประสาท โดยมีวิธีดังนี้

• การรักษาแบบอนุรักษ์ (Conservative Treatment)เป็นการรักษาที่ทำได้หลายวิธี เช่น การปรับเปลี่ยนพฤติกรรม งดทำกิจกรรมหนัก การใช้เสื้อพยุงหลัง การรักษาน้ำหนักให้อยู่ในเกณฑ์มาตรฐาน การกินยาต้านการอักเสบชนิดที่ไม่ใช่สเตียรอยด์ ยาคลายกล้ามเนื้อ ยาแก้ปวด การทำกายภาพบำบัด การบริหารกล้ามเนื้อและเสริมสร้างความแข็งแรงให้กล้ามเนื้อ

• การฉีดยาสเตียรอยด์ (Epidural Steroid Injection)เป็นการฉีดยาสเตียรอยด์เข้าไปในโพรงเส้นประสาท บริเวณใกล้กับเส้นประสาทตรงตำแหน่งที่หมอนรองกระดูกกดทับเส้นประสาทอยู่ เพื่อบรรเทาอาการปวดและลดการอักเสบ

2. การรักษาแบบผ่าตัด (Surgical Treatment)

ในกรณีที่ผู้ป่วยทำการรักษาหมอนรองกระดูกทับเส้นประสาทแบบไม่ผ่าตัดแล้วอาการไม่ดีขึ้น ยังคงมีอาการแขนขาชาและอ่อนแรง ยกแขนขาไม่ขึ้น เดินลำบาก มีอาการปวดอย่างรุนแรงจนไม่สามารถใช้ชีวิตประจำวันได้ตามปกติ ระบบขับถ่ายทำงานผิดปกติ แพทย์จะพิจารณาเลือกใช้การรักษาแบบผ่าตัด ซึ่งเป็นวิธีที่ให้ผลการรักษาที่มีประสิทธิภาพและใช้เวลาไม่นาน ซึ่งมีอยู่ด้วยกันหลายวิธี ดังนี้

การผ่าตัดหมอนรองกระดูกด้วยกล้อง Microscope

การผ่าตัดหมอนรองกระดูกด้วยกล้อง Microscope (Microscope Assisted Lumbar Discectomy) เป็นเทคนิคการผ่าตัดโดยการส่องกล้อง Microscope ที่มีกำลังขยายสูงกว่าปกติ 20 - 100 เท่า แพทย์สามารถมองเห็นรายละเอียดของเส้นประสาทได้อย่างชัดเจน แม้จะยังเป็นการผ่าตัดแบบเปิดแผล แต่แผลผ่าตัดก็มีขนาดเล็กเพียง 2 - 3 เซนติเมตร ใช้เวลาผ่าตัดไม่นาน ผู้ป่วยจึงสามารถฟื้นตัวได้เร็ว

การผ่าตัดหมอนรองกระดูกด้วยกล้อง Endoscope

การผ่าตัดหมอนรองกระดูกทับเส้นประสาทด้วยการส่องกล้อง Endoscope (Full Endoscopic Lumbar Discectomy) เป็นเทคโนโลยีการผ่าตัดที่ได้รับความนิยมสูง การผ่าตัดด้วยเทคนิคนี้แพทย์จะทำการเจาะรูสอดท่อขนาดเล็กเท่าปากกา และสอดอุปกรณ์เข้าไปผ่าตัด

การผ่าตัดแบบส่องกล้องช่วยให้แพทย์มองเห็นเส้นประสาทบริเวณที่เกิดปัญหาได้อย่างชัดเจน และทำการผ่าตัดได้อย่างแม่นยำมากยิ่งขึ้น จึงช่วยลดโอกาสในการทำลายเนื้อเยื่อบริเวณข้างเคียง ลดโอกาสในการเกิดภาวะแทรกซ้อน ทำให้ร่างกายมีความบอบช้ำน้อย แผลผ่าตัดมีขนาดเล็กมากเพียง 8 มิลลิเมตร จึงเสียเลือดน้อย ผู้ป่วยสามารถฟื้นตัวหลังการผ่าตัดได้อย่างรวดเร็ว และสามารถกลับบ้านได้ภายใน 24 ชั่วโมง

การผ่าตัดหมอนรองกระดูกแบบใส่เหล็กเชื่อมข้อ (Spinal Fusion)

การผ่าตัดแบบใส่เหล็กเชื่อมข้อ (Spinal Fusion) จะผ่าในกรณีที่หมอนรองกระดูกเกิดความเสียหายอย่างรุนแรง มีการปลิ้นซ้ำที่ตำแหน่งเดิม มีการเคลื่อนผิดรูปของกระดูกสันหลัง แพทย์จะทำการผ่าตัดเชื่อมกระดูกสองปล้องเข้าด้วยกัน เพื่อทำให้กระดูกสันหลังมีความมั่นคงขึ้น

วิธีป้องกันหมอนรองกระดูกทับเส้นประสาท

หมอนรองกระดูกทับเส้นประสาทสามารถป้องกันได้หลายวิธี ดังนี้

• การปรับเปลี่ยนพฤติกรรมและท่าทาง เช่น การนั่งด้วยท่านั่งและท่ายืนที่ถูกวิธี ไม่นั่งนานเกินไป เปลี่ยนการยกของหนักจากพื้นด้วยการย่อเข่าแทนการก้มโค้งหลัง

• ออกกำลังกายและบริหารกล้ามเนื้ออย่างสม่ำเสมอ โดยเฉพาะบริเวณกล้ามเนื้อหลังและท้อง เพื่อเสริมสร้างความแข็งแรงของกล้ามเนื้อ ป้องกันการบาดเจ็บและยืดอายุการใช้งานของหมอนรองกระดูกสันหลัง

• ควบคุมน้ำหนักให้อยู่ในเกณฑ์มาตรฐาน

• งดสูบบุหรี่