ไข้หวัดใหญ่

• โรคไข้หวัดใหญ่เป็นโรคติดเชื้อที่ส่งผลกระทบต่อระบบทางเดินหายใจ มีสาเหตุมาจากเชื้อไวรัสอินฟลูเอนซา (Influenza virus) มักมีอาการรุนแรงกว่าไข้หวัดธรรมดา
• ไวรัสไข้หวัดใหญ่สายพันธุ์ที่มีการแพร่ระบาดในมนุษย์อย่างแพร่หลายคือ ไวรัสไข้หวัดใหญ่สายพันธุ์ A ซับไทป์ H1N1 และ H3N2 และ ไวรัสไข้หวัดใหญ่สายพันธ์ุ B แบ่งเป็น 2 lineages คือ Victoria และ Yamagata
• เชื้อไข้หวัดใหญ่สามารถติดต่อได้ง่ายผ่านละอองฝอยจากระบบทางเดินหายใจ การสัมผัสสารคัดหลั่งโดยตรง และการสัมผัสสิ่งของที่ปนเปื้อนเชื้อโรค
• ภาวะแทรกซ้อนจากโรคไข้หวัดใหญ่ได้แก่ ภาวะหายใจลําบากเฉียบพลัน หลอดลมอักเสบ ไซนัสอักเสบ การกำเริบของโรคหอบหืด หลอดลมอักเสบ หูชั้นกลางอักเสบ ภาวะแทรกซ้อนทางหัวใจ โรคปอดบวม หรือปอดอักเสบ
• แนวทางการรักษาโรคไข้หวัดใหญ่คือดูแลตัวเองด้วยวิธีการที่เหมาะสม เช่น การพักผ่อนให้เพียงพอและดื่มน้ำมากๆ การกินยารักษาตามอาการ เลือกกินอาหารที่มีคุณค่าทางโภชนาการ และการใช้ยาต้านไวรัสในการรักษา

โรคไข้หวัดใหญ่เป็นโรคติดต่อที่ไม่ควรมองข้ามหากดูแลตัวเองไม่ถูกวิธี อาการอาจรุนแรงถึงขั้นเป็นอันตรายต่อชีวิต เมื่อมีคนในครอบครัวป่วยเป็นไข้หวัดใหญ่ ไม่ควรนิ่งนอนใจ ควรรีบพาไปพบแพทย์เพื่อรับการรักษาอย่างถูกต้องและทันท่วงที

บทความนี้จะพาคุณมาทำความรู้จักกับโรคไข้หวัดใหญ่ว่ามีสาเหตุมาจากอะไร มีอาการอย่างไร มีกี่สายพันธุ์ รวมถึงแนวทางการรักษาและการป้องกัน เพื่อให้คุณสามารถดูแลตัวเองและคนรอบข้างให้ห่างไกลจากโรค

ไข้หวัดใหญ่ (Influenza) คืออะไร

โรคไข้หวัดใหญ่เป็นโรคติดเชื้อที่ส่งผลกระทบต่อระบบทางเดินหายใจ รวมถึงโพรงจมูก ลำคอ และปอด มีสาเหตุมาจากเชื้อไวรัสอินฟลูเอนซา (Influenza virus) มักมีอาการรุนแรงมากกว่าไข้หวัดทั่วไป ผู้ป่วยไข้หวัดใหญ่ส่วนใหญ่จะสามารถหายได้เอง แต่ในกรณีที่เกิดภาวะแทรกซ้อน อาการของโรคอาจรุนแรงถึงขั้นเสียชีวิตได้

สังเกตอาการไข้หวัดใหญ่

แม้ว่าอาการของโรคไข้หวัดใหญ่จะคล้ายกับไข้หวัดธรรมดาแต่มักเกิดขึ้นอย่างรวดเร็วและรุนแรงมากกว่า โดยอาการไข้หวัดใหญ่สามารถสังเกตได้ดังนี้

• ไข้สูง หนาวสั่น และมีเหงื่อออกมาก ผู้ป่วยมักมีไข้สูงเกิน 38°C
• มีอาการปวดศีรษะและปวดเมื่อยกล้ามเนื้อ โดยอาการปวดกล้ามเนื้อและข้อต่อเป็นลักษณะเด่นของไข้หวัดใหญ่
• รู้สึกอ่อนเพลีย เหนื่อยล้า หมดแรง แม้นอนพักก็ยังไม่สดชื่นขึ้น
• เจ็บคอและไอแห้ง
• ปวดตาและไวต่อแสง
• คัดจมูก น้ำมูกไหล และจาม
• หายใจลำบาก โดยเฉพาะผู้ที่มีภาวะปอดอักเสบจากการติดเชื้อแทรกซ้อน
• ในเด็กจะพบอาการเบื่ออาหาร คลื่นไส้ อาเจียน และท้องเสีย ได้บ่อยกว่าผู้ใหญ่

อาการไข้หวัดใหญ่แบบรุนแรงในกลุ่มผู้ป่วยเรื้อรัง

ผู้ป่วยที่เป็นโรคไข้หวัดใหญ่อาการรุนแรง ส่วนใหญ่มักพบในกลุ่มคนที่มีโรคประจำตัวหรือภาวะภูมิคุ้มกันบกพร่อง ซึ่งอาจส่งผลให้เกิดภาวะแทรกซ้อนในระบบต่างๆ ของร่างกาย เช่น

• ระบบหัวใจและหลอดเลือดไข้หวัดใหญ่อาจกระตุ้นให้เกิดการอักเสบของเยื่อหุ้มหัวใจ ซึ่งทำให้ผู้ป่วยมีอาการเจ็บหน้าอก หายใจลำบาก และอาจนำไปสู่ภาวะหัวใจวายเฉียบพลันโดยเฉพาะผู้ที่เป็นโรคหัวใจ
• ระบบประสาทภาวะแทรกซ้อนทางระบบประสาทที่สำคัญคือ เยื่อหุ้มสมองอักเสบ ซึ่งทำให้เกิดอาการปวดศีรษะรุนแรงและซึมลง
• ระบบทางเดินหายใจผู้ป่วยอาจมีภาวะหลอดลมอักเสบและปอดบวม ทำให้มีอาการแน่นหน้าอก หายใจลำบาก ในกลุ่มผู้สูงอายุและผู้ที่เป็นโรคปอดเรื้อรังอาจรุนแรงถึงขั้นเกิดภาวะหายใจล้มเหลว

ไข้หวัดใหญ่มีกี่สายพันธุ์

ไวรัสอินฟลูเอนซาที่เป็นสาเหตุของโรคไข้หวัดใหญ่มีกี่สายพันธุ์นั้น สามารถแบ่งออกเป็น 3 สายพันธุ์หลัก ได้แก่ สายพันธุ์ A, B และ C โดยสายพันธุ์ที่มีการแพร่ระบาดในมนุษย์อย่างแพร่หลายคือ ไวรัสไข้หวัดใหญ่สายพันธุ์ A ซับไทป์ที่พบว่ามีการแพร่ระบาดเป็นประจำ ได้แก่ H1N1 และ H3N2 และ ไวรัสไข้หวัดใหญ่สายพันธ์ุ B แบ่งเป็น 2 lineages คือ Victoria และ Yamagata โดยทั่วไปการติดเชื้อจากไวรัสไข้หวัดใหญ่สายพันธุ์ B มักมีอาการไม่รุนแรงเท่ากับสายพันธุ์ A

กลุ่มเสี่ยงอาการไข้หวัดใหญ่แบบรุนแรง

กลุ่มคนที่มีความเสี่ยงในการเกิดภาวะแทรกซ้อนรุนแรงจากโรคไข้หวัดใหญ่ได้แก่

• สตรีมีครรภ์
• เด็กเล็กอายุระหว่าง 6 เดือน ถึง 2 ปี
• ผู้ที่มีอายุ 65 ปีขึ้นไป
• ผู้ป่วยโรคเรื้อรัง เช่น โรคปอดอุดกั้นเรื้อรัง โรคหัวใจ โรคไตเรื้อรัง โรคเบาหวาน ธาลัสซีเมีย มะเร็งระหว่างการรักษาด้วยเคมีบำบัด ผู้พิการทางสมองที่ช่วยเหลือตนเองไม่ได้ และผู้ที่มีภาวะภูมิคุ้มกันบกพร่อง รวมถึงผู้ติดเชื้อ HIV ที่มีภูมิคุ้มกันต่ำ
• ผู้ที่มีภาวะน้ำหนักเกินหรือโรคอ้วนขั้นรุนแรง บุคคลที่มีน้ำหนักมากกว่า 100 กิโลกรัม หรือมีดัชนีมวลกาย (BMI) ตั้งแต่ 35 กิโลกรัมต่อตารางเมตรขึ้นไป

เชื้อไข้หวัดใหญ่ติดต่อง่าย ควรเฝ้าระวัง!

โรคไข้หวัดใหญ่เป็นโรคติดเชื้อทางเดินหายใจที่สามารถแพร่กระจายจากคนสู่คนได้ผ่านกลไกหลายประการ ได้แก่

• ผ่านละอองฝอยจากระบบทางเดินหายใจเชื้อไวรัสไข้หวัดใหญ่สามารถแพร่กระจายผ่านละอองฝอยขนาดเล็กจากการไอ จาม หรือพูดคุยกับผู้ติดเชื้อในระยะใกล้ โดยเข้าสู่ร่างกายของผู้อื่นผ่านทางเยื่อบุตา เยื่อบุโพรงจมูก หรือเยื่อบุปาก
• ผ่านการสัมผัสสารคัดหลั่งโดยตรง การสัมผัสสารคัดหลั่งจากผู้ป่วยโดยตรง เช่น น้ำมูก น้ำลาย หรือเสมหะ จากการใช้ของส่วนตัวร่วมกัน เช่น ผ้าเช็ดหน้า ช้อนส้อม แก้วน้ำ หรือการสัมผัสใกล้ชิด เช่น การกอดหรือจูบ
• ผ่านการสัมผัสสิ่งของที่ปนเปื้อนเชื้อโรคเชื้อไวรัสไข้หวัดใหญ่สามารถคงอยู่บนพื้นผิววัตถุต่างๆ ได้ระยะเวลาหนึ่ง เมื่อมือของบุคคลไปสัมผัสพื้นผิวที่ปนเปื้อนแล้วนำมือมาสัมผัสบริเวณใบหน้า เช่น ขยี้ตา หรือจับปาก ก็อาจทำให้เชื้อโรคเข้าสู่ร่างกายได้

ภาวะแทรกซ้อนจากไข้หวัดใหญ่

โดยทั่วไปผู้ที่มีสุขภาพแข็งแรงสามารถหายจากโรคได้เองภายในระยะเวลา 7–14 วัน อย่างไรก็ตามกลุ่มที่มีความเสี่ยงสูงอาจมีโอกาสเกิดภาวะแทรกซ้อนรุนแรงจากการติดเชื้อ ได้แก่ ภาวะหายใจลําบากเฉียบพลัน หลอดลมอักเสบ ไซนัสอักเสบ การกำเริบของโรคหอบหืด หลอดลมอักเสบ หูชั้นกลางอักเสบ ภาวะแทรกซ้อนทางหัวใจ โรคปอดบวม หรือปอดอักเสบ

อาการไข้หวัดใหญ่แบบไหนควรรีบพบแพทย์

โรคไข้หวัดใหญ่แม้ว่าจะสามารถรักษาและดูแลตัวเองได้ที่บ้าน แต่ในบางกรณีหากพบว่ามีอาการไข้หวัดใหญ่รุนแรงดังไปต่อไปนี้ ต้องได้รีบเข้าพบแพทย์อย่างเร่งด่วน

• เจ็บหน้าอก หายใจลำบาก หอบเหนื่อย หายใจเร็ว
• ภาวะขาดน้ำ (Dehydration) ปัสสาวะน้อยหรือไม่ปัสสาวะเลย
• ปากเขียว ปลายมือปลายเท้าเขียว อาจบ่งบอกถึงภาวะออกซิเจนในเลือดต่ำ
• มีอาการชัก
• ปวดกล้ามเนื้อรุนแรง
• มีโรคประจำตัวกำเริบ

การวินิจฉัยโรคไข้หวัดใหญ่โดยแพทย์

การวินิจฉัยโรคไข้หวัดใหญ่ต้องใช้การตรวจร่างกายและทดสอบทางห้องปฏิบัติการ เพื่อให้สามารถแยกแยะจากโรคติดเชื้อทางเดินหายใจอื่นๆ ได้อย่างแม่นยำ

โดยแพทย์จะซักประวัติทางการแพทย์และตรวจร่างกายของผู้ป่วยเพื่อประเมินอาการเด่นของโรคไข้หวัดใหญ่ ร่วมกับการตรวจวินิจฉัยทางห้องปฏิบัติการ เช่น การตรวจหาแอนติเจน การตรวจหาสารพันธุกรรม การเพาะเลี้ยงเชื้อไวรัส เพื่อยืนยันการติดเชื้อไข้หวัดใหญ่ นอกจากนั้นยังต้องวินิจฉัยเพื่อแยกแยะโรค COVID-19 และโรคไข้หวัดใหญ่ควบคู่กันไปด้วยเนื่องจากทั้งสองโรคมีอาการคล้ายกัน

แนวทางการรักษาโรคไข้หวัดใหญ่

ไวรัสไข้หวัดใหญ่สามารถแพร่กระจายได้ง่ายและอาจก่อให้เกิดภาวะแทรกซ้อนร้ายแรงในกลุ่มเสี่ยง การดูแลรักษาผู้ป่วยอย่างเหมาะสมจึงเป็นสิ่งสำคัญในการลดความรุนแรงของโรคและป้องกันการแพร่กระจาย โดยไข้หวัดใหญ่ รักษาด้วยแนวทางเบื้องต้นดังนี้

• การดูแลตัวเองด้วยวิธีการที่เหมาะสมโรคไข้หวัดใหญ่สามารถหายได้เองโดยการพักผ่อนให้เพียงพอ ดื่มน้ำมากๆ และกินยารักษาตามอาการ เช่น ยาลดไข้ แก้ปวด หรือยาลดน้ำมูก ใช้ผ้าชุบน้ำเช็ดตัวเมื่อมีไข้สูง รวมถึงการเลือกอาหารที่มีคุณค่าทางโภชนาการเพื่อเสริมภูมิคุ้มกัน
• การใช้ยาต้านไวรัสในการรักษาสำหรับผู้ป่วยที่มีความเสี่ยงสูง แพทย์อาจสั่งจ่ายยาต้านไวรัส เช่น โอลเซลทามิเวียร์ (oseltamivir) เพื่อลดภาวะแทรกซ้อน แต่ยานี้อาจมีผลข้างเคียง เช่น คลื่นไส้ อาเจียน หรือเวียนศีรษะ

ดูแลตัวเองอย่างไรให้ห่างไกลไข้หวัดใหญ่

โรคไข้หวัดใหญ่สามารถป้องกันได้โดยมีแนวทางสำคัญในการป้องกันโรคดังนี้

1. หลีกเลี่ยงการสัมผัสใกล้ชิดกับผู้ป่วยโดยเฉพาะการสัมผัสสารคัดหลั่งเพิ่มความเสี่ยงต่อการรับเชื้อไวรัส หากมีความจำเป็นควรสวมหน้ากากอนามัย และรักษาระยะห่างอย่างน้อย 1-2 เมตร
2. หลีกเลี่ยงสถานที่แออัดและอากาศถ่ายเทไม่ดีเช่น รถโดยสารสาธารณะ ห้างสรรพสินค้า หรือสถานที่ทำงานที่มีการระบายอากาศไม่ดี อาจเป็นแหล่งแพร่เชื้อได้
3. ล้างมือบ่อยๆด้วยน้ำและสบู่หรือใช้แอลกอฮอล์เจลที่มีแอลกอฮอล์ความเข้มข้น 60% ขึ้นไป ทำความสะอาด การล้างมืออย่างถูกวิธีสามารถลดความเสี่ยงในการติดเชื้อไวรัสได้
4. หลีกเลี่ยงการใช้ของใช้ส่วนตัวร่วมกับผู้อื่นเช่น แก้วน้ำ หลอดดูดน้ำ ช้อนส้อม ผ้าเช็ดหน้า ร่วมกับผู้อื่น เพื่อป้องกันการแพร่กระจายของเชื้อ
5. ฉีดวัคซีนป้องกันโรคไข้หวัดใหญ่ช่วยลดความรุนแรงของโรคและลดอัตราการเสียชีวิต โดยเฉพาะในกลุ่มเสี่ยง จึงควรฉีดวัคซีนเป็นประจำทุกปี