ริดสีดวงทวารคืออะไร
ริดสีดวงทวารคืออะไร
ผู้ป่วยส่วนใหญ่มักเข้าใจว่าอาการผิดปกติที่บริเวณทวารหนักทุกอย่างคือริดสีดวงทวาร แต่จริงๆแล้วความผิดปกติบริเวณนี้มีหลายสาเหตุเช่น แผลปริปากทวาร ติ่งเนื้อ หูดหงอนไก่ ผื่นแพ้ หรือแม้แต่มะเร็งปากทวาร แต่แน่นอนว่าอุบัติการณ์ของโรคริดสีดวงทวารสามารถพบได้บ่อยที่สุด เพราะจากรายงานทางการแพทย์พบว่าสามารถพบได้สูงถึงประมาณ 10-50% ของประชากร นั่นคือเกือบครึ่งหนึ่งของคนเราอาจมีปัญหาจากริดสีดวงอย่างน้อยหนึ่งครั้งในช่วงชีวิตของเรา
ในความเป็นจริง ริดสีดวงคือกลุ่มเนื้อเยื่อที่มีหลอดเลือดดำส่วนปลายสุดของลำไส้ใหญ่ยึดติดอยู่ภายในรูทวาร เนื้อเยื่อนี้พบได้ในคนปกติทุกคนโดยมีหน้าที่ช่วยในเรื่องการกลั้นอุจจาระประมาณ 10-15% แต่เมื่อหลอดเลือดนี้มีการโป่งพองและยื่นออกมาจะสามารถทำให้เกิดอาการเลือดออก เป็นก้อนยื่นหรือปวดได้ ก็จะเรียกภาวะนี้ว่าโรคริดสีดวงทวาร
ริดสีดวงทวารแบ่งออกเป็นริดสีดวงทวารภายในและริดสีดวงทวารภายนอก โดยริดสีดวงทวารภายในยังแบ่งความรุนแรงได้เป็น 4 ระดับขึ้นกับการยื่นออกนอกรูทวารและการกลับเข้า
การป้องกัน
ปัจจัยเสี่ยงหนึ่งที่สำคัญของโรคริดสีดวงทวารเกิดจากแรงเบ่งจากภายในที่ทำให้หลอดเลือดโป่งพองหรือจากการนั่งนานๆโดยเฉพาะเมื่อนั่งถ่ายบ่อยหรือนาน ซึ่งทำให้ริดสีดวงยื่นออกมาง่ายขึ้น เพราะฉะนั้นสิ่งที่สำคัญที่สุดในการป้องกันคือต้องดูแลเรื่องการรับประทานอาหารและการขับถ่ายอุจจาระให้ดี
- รับประทานอาหารที่มีกากใยสูงเพื่อให้อุจจาระมีลักษณะเป็นก้อนนิ่มที่ออกง่าย ไม่ต้องเบ่งเยอะ อาหารที่แนะนำคือผักผลไม้ต่างๆ ร่วมกับการดื่มน้ำมากๆอย่างน้อยวันละ 2 ลิตร
- หลีกเลี่ยงอาหารที่ทำให้ท้องเสีย เพราะทำให้ต้องถ่ายอุจจาระบ่อยซึ่งเป็นปัจจัยเสี่ยงอย่างนึงที่ทำให้เกิดริดสีดวงทวาร ควรหลีกเลี่ยงอาหารที่ไม่ปรุงสุก อาหารรสจัดต่างๆ
- หลีกเลี่ยงการนั่งถ่ายอุจจาระนานๆ ไม่ควรไปนั่งรอให้ปวด แต่ควรเข้าห้องน้ำเมื่อปวดถ่าย หลังถ่ายเสร็จควรรีบลุกออกจากห้องน้ำทันที ไม่ควรนั่งอ่านหนังสือหรือเล่นโทรศัพท์
- หลีกเลี่ยงการนั่งยอง โดยเฉพาะการถ่ายอุจจาระควรเลือกส้วมที่เป็นโถนั่ง
- หลีกเลี่ยงการดื่มแอลกอฮอล์
- กรณีน้ำหนักตัวมาก ควรลดน้ำหนัก
- ออกกำลังกายสม่ำเสมอ
การดูแลเบื้องต้นกรณีมีอาการจากริดสีดวงทวาร
- กรณีมีก้อนยื่นออกจากทวาร แนะนำหลังถ่ายอุจจาระเสร็จให้ใช้น้ำฉีดชำระทำความสะอาดจากนั้นใช้นิ้วดันก้อนกลับเข้าไปด้วยความนิ่มนวล อาจใช้สบู่อ่อนหรือเจลหล่อลื่นช่วยให้สามารถดันกลับเข้าได้ง่ายขึ้น ไม่ควรปล่อยให้ก้อนคาอยู่ที่รูทวารนานๆเพราะอาจทำให้มีอาการบวม อักเสบและปวดตามมาได้
- กรณีเลือดออกจากริดสีดวงทวาร มักเป็นเลือดสดหยดตามหลังการถ่ายอุจจาระ มักจะสามารถหยุดได้เอง หากเลือดไม่หยุด หรือลักษณะของเลือดปนกับอุจจาระ หรือมีมูกเลือดปนควรต้องรีบพบแพทย์
- กรณีมีอาการปวด อาจซื้อยาแก้ปวดทานได้ในเบื้องต้น ร่วมกับการแช่น้ำอุ่นประมาณ 40 องศาเซลเซียส แช่ครั้งละประมาณ 15 นาที วันละ 2-3 ครั้ง จะช่วยลดอาการปวดได้
- สิ่งที่สำคัญที่สุดคืออย่าชะล่าใจคิดว่าอาการต่างๆเป็นเพียงริดสีดวงทวารเพราะบางครั้งความผิดปกตินั้นอาจเป็นความผิดปกติอื่น โดยเฉพาะผู้ป่วยที่อายุเยอะอาจต้องระวังเรื่องมะเร็งลำไส้ใหญ่และทวารหนักด้วย จึงแนะนำว่าควรพบแพทย์ที่มีความเชี่ยวชาญ
การรักษา
ขึ้นอยู่กับชนิดและความรุนแรง รวมถึงลักษณะอาการหลักของผู้ป่วย ซึ่งหากเป็นไม่เยอะอาจเพียงแค่ดูแลเรื่องการรับประทานอาหารและการขับถ่ายอุจจาระให้ดีอาการก็สามารถดีขึ้นเอง หรือแพทย์อาจให้ยาร่วมด้วยเพื่อให้อาการหายเร็วขึ้น หากอาการมากขึ้นหรืออาการไม่ดีขึ้นจากการทานยาสามารถรักษาโดยไม่ต้องผ่าตัดด้วยการฉีดสารให้ฝ่อหรือใช้วิธีการรัดยาง เป็นต้น
กรณีที่อาการเป็นมาก อาจจำเป็นต้องใช้การผ่าตัดริดสีดวงซึ่งถือเป็นการรักษามาตรฐานในปัจจุบัน เพียงแต่วิธีการนี้มักทำให้มีอาการปวดหลังผ่าตัดค่อนข้างมากและนาน ใช้เวลาพอสมควรกว่าจะกลับมาทำงานได้
ปัจจุบันด้วยเทคโนโลยีเลเซอร์ทำให้การรักษาริดสีดวงทวารสามารถทำได้โดยคนไข้ไม่ต้องนอนรพ. ไม่มีแผลผ่าตัดใหญ่ เจ็บน้อยมากและหายเจ็บเร็ว สามารถกลับมาทำงานได้หลังการรักษาเพียงสองวัน
